Όλοι μαζί οφείλουμε να επιχειρήσουμε να δώσουμε απάντηση στα σοβαρότερα ερωτήματα που αφορούν το σύνολο της ανθρωπότητας:
* Πώς θα διαφυλάξουμε το περιβάλλον;
* Πώς θα εξαλείψουμε τη φτώχεια;
* Πώς θα σώσουμε τον πλανήτη μας;
Καθότι η Γη βρίσκεται σε εξαιρετικά άσχημη κατάσταση... Παρ' όλα αυτά, η διάγνωση για τις κυριότερες συμφορές που τη χτυπούν έγινε πριν από δέκα χρόνια, στο Ρίο, κατά τη διάρκεια της πρώτης συνόδου κορυφής για τη Γη. Ο κώδωνας του κινδύνου είχε τότε σημάνει: το κλίμα θερμαίνεται, το πόσιμο νερό σπανίζει, τα δάση εξαφανίζονται, δεκάδες είδη ζώων βαίνουν προς εξαφάνιση, η φτώχεια μαστίζει πάνω από ένα δισεκατομμύριο ανθρώπους...
Οι αρχηγοί του κόσμου είχαν τότε παραδεχτεί ότι «η κυριότερη αιτία της συνεχούς φθοράς του παγκόσμιου περιβάλλοντος είναι ένα σχήμα κατανάλωσης και μη βιώσιμης παραγωγής, κυρίως στις βιομηχανοποιημένες χώρες, πράγμα εξαιρετικά ανησυχητικό στο μέτρο που οξύνει τη φτώχεια και τις ανισότητες». Είχαν υιοθετήσει δυο αποφασιστικές συμβάσεις σχετικά με τις κλιματολογικές αλλαγές και τη βιοποικιλότητα, καθώς επίσης και ένα σχέδιο -που ονομάστηκε Ατζέντα 21- για να γενικευθεί η αειφόρος ανάπτυξη.
Το σχέδιο στηρίζεται σε μια απλή ιδέα: η ανάπτυξη είναι αειφόρος αν οι μελλοντικές γενιές κληρονομήσουν ένα περιβάλλον του οποίου η ποιότητα είναι τουλάχιστον όμοια με αυτή που παρέλαβαν οι προηγούμενες γενιές.
Η ανάπτυξη προϋποθέτει την εφαρμογή τριών αρχών:
* την αρχή της προφύλαξης η οποία ευνοεί περισσότερο την προληπτική προσέγγιση παρά τη διορθωτική,
* την αρχή της αλληλεγγύης ανάμεσα στις σημερινές και τις μελλοντικές γενιές και ανάμεσα σε όλους τους πληθυσμούς των χωρών,
* την αρχή της συμμετοχής όλων των κοινωνικών παραγόντων στους μηχανισμούς αποφάσεων.
Δέκα χρόνια μετά, σε πολλούς τομείς, τα πράγματα δυστυχώς δεν βελτιώθηκαν.
Αντιθέτως, με την επιτάχυνση της φιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης, το «σχήμα κατανάλωσης και μη βιώσιμης παραγωγής» ενδυναμώθηκε μάλιστα.
Οι ανισότητες άγγιξαν επίπεδα πρωτόγνωρα από την εποχή των Φαραώ. Η περιουσία των τριών πλουσιότερων ανθρώπων του κόσμου ξεπερνά όλο τον πλούτο των κατοίκων των 48 φτωχότερων χωρών...
Η οικολογική επιβάρυνση του πλούσιου κόσμου στη βιόσφαιρα οξύνθηκε εξίσου. Ενώ οι τριάντα πιο ανεπτυγμένες χώρες αντιπροσωπεύουν το 20% του παγκόσμιου πληθυσμού, παράγουν και καταναλώνουν το 85% των συνθετικών χημικών προϊόντων, το 80% των μη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, το 40% του πόσιμου νερού. Και οι εκπομπές των αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου, συγκρινόμενες με αυτές των κατοίκων του Νότου, είναι δέκα φορές μεγαλύτερες (3)...
Στη διάρκεια της περασμένης δεκαετίας, οι ρύποι του διοξειδίου του άνθρακα (CO2), κυριότερη αιτία της κλιματολογικής αναθέρμανσης, αυξήθηκαν κατά 9%. Οι ρύποι των Ηνωμένων Πολιτειών, κυριότερου ρυπογόνου του πλανήτη, αυξήθηκαν, κατά την ίδια περίοδο, κατά 18%! Πάνω από ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι συνεχίζουν να μη διαθέτουν πόσιμο νερό, και σχεδόν τρία δισεκατομμύρια (το μισό της ανθρωπότητας) καταναλώνουν νερό χειρίστης ποιότητας.
Εξαιτίας της κατάποσης αυτού του μολυσμένου νερού, 130 000 άνθρωποι πεθαίνουν καθημερινά. Δηλαδή πάνω από δέκα φορές -κάθε μέρα- ο αριθμός των θυμάτων των απεχθών τρομοκρατικών ενεργειών της 11ης Σεπτεμβρίου.
Τα δάση συνεχίζουν να καταστρέφονται. 17 εκατομμύρια εκτάρια εξαφανίζονται ετησίως - τέσσερις φορές το μέγεθος της Ελβετίας. Και καθώς τα δέντρα δεν υπάρχουν πια για να απορροφούν το πλεόνασμα σε διοξείδιο του άνθρακα, το φαινόμενο του θερμοκηπίου και η αναθέρμανση χειροτερεύουν. Εξάλλου, κάθε χρόνο, γύρω στα 6.000 είδη ζώων εξολοθρεύονται. Μαζική εξαφάνιση απειλεί το 13% των πουλιών, το 25% των θηλαστικών, το 34% των ψαριών, τέτοια που η Γη δεν έχει ξαναγνωρίσει από την εξαφάνιση των δεινοσαύρων...
Η προσδοκία για την σωτηρία του πλανήτη θα γεννηθεί αν οι εθνικοί εγωισμοί, η παραγωγική λογική, το μερκαντιλικό πνεύμα και ο νόμος του κέρδους υπερνικηθούν.
Τα παραδείγματα του παρελθόντος μας αποδεικνύουν ότι αν δεν κατορθώσουμε να υιοθετήσουμε κάποιο σχέδιο δράσης για την αειφόρο ανάπτυξη, και εμείνουμε σε ευχολόγια, καταλήγουμε στην αποτυχία.
Για να σωθεί ο πλανήτης, επιβάλλεται να υιοθετήσουν τουλάχιστον μία σειρά κυρίαρχων δράσεων. Μερικές από αυτές μπορεί να είναι:
* Ένα διεθνές πρόγραμμα υπέρ των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, επικεντρωμένο στην πρόσβαση στην ενέργεια από τις χώρες του Νότου.
* Δεσμεύσεις υπέρ της πρόσβασης στο νερό και του καθαρισμού του με σκοπό να μειωθεί, ο αριθμός των ανθρώπων που στερούνται της ζωτικής αυτής πηγής, κοινού αγαθού της ανθρωπότητας.
* Μέτρα για να προστατευτούν τα δάση για τη βιοποικιλότητα.
* Αποφάσεις για να εφαρμοστεί ένα νομοθετικό πλαίσιο που να θεσμοθετεί την οικολογική ευθύνη των επιχειρήσεων και που να επιβεβαιώνει την αρχή της προφύλαξης ως προαπαιτούμενης για κάθε εμπορική δραστηριότητα.
* Πρωτοβουλίες για να υπαχθούν οι κανόνες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου στις αρχές των Ηνωμένων Εθνών σχετικά με την προστασία των οικοσυστημάτων και στους κανόνες του Διεθνούς Οργανισμού Εργασίας.
* Κανονισμούς για να απαιτήσουμε από τις ανεπτυγμένες χώρες να δεσμευτούν ώστε να αφιερώνουν μέρος του πλούτου τους στην κοινή βοήθεια για ανάπτυξη.
* Συστάσεις, τέλος, για την αναίρεση του χρέους των φτωχών χωρών.
Καταστρέφοντας το φυσικό κόσμο, οι άνθρωποι έκαναν τη γη όλο και λιγότερο βιώσιμη. Οφείλουμε να επιχειρήσουμε να αντιστρέψουμε τις τάσεις που μπορούν να οδηγήσουν αναπόφευκτα σε ολοκληρωτική οικολογική καταστροφή. Πρόκειται για μείζονα πρόκληση στις αρχές του 21ου αιώνα. Ειδάλλως, το ίδιο το ανθρώπινο γένος θα απειληθεί με εξαφάνιση.
